Przez Cistusa, z Cistusem i w Cistusie

Są w życiu takie chwile, do których chce się wracać, gdy ówczesne teraz nie jest za ciekawe. Są ludzie, którzy swoją energią stwarzają coś, w czym jest nam dobrze. Tworzą rzeczy, które sprawiają, że nie można wyjść na zewnątrz bez najmniejszego uwikłania i po prostu jakoś żyć.

fot. Agnieszka Jurec

W jednej z rozmów telefonicznych parę dobrych miesięcy temu Dominik powiedział mi, że ma pomysł na coś mocnego, z wielką scenografią. Byłam ciekawa tego projektu, ale szczerze mówiąc, nie sądziłam wtedy, że uda mi się go zobaczyć. 

W marcu Julita wspomniała coś o dacie 11 maja, padło też słowo premiera. Bez większego zastanowienia zadeklarowałam, że przyjadę, choć nadal w to nie wierzyłam.

Nadszedł maj, a wraz z nim realna szansa na uczestniczenie w premierze tego wielkiego, tak zapowiadanego spektaklu. Udało się. 

Moi drodzy, CISTUS.

fot. Agnieszka Jurec

Spektakl początkowo miał nazywać się CZYSTKA, ale z biegiem czasu znalazła się bardziej odpowiednia nazwa, czyli łaciński CISTUS. Prace nad spektaklem trwały 6 miesięcy. W ciągu ostatniego tygodnia przygotowań udało mi się podpatrzeć pracę ekipy i co nieco pomóc. 

fot. Agnieszka Jurec

Przejdźmy do konkretów. W Cistusie możecie odnaleźć m.in. teksty Strindberga, Masłowskiej, Becketta czy Bernharda. Autorem scenariusza i zarówno reżyserem jest Dominik Setlak, na co dzień student Ochrony Dóbr Kultury i aktor Teatralnej Sceny Młodych SCKM. 

Zlepek tekstów o różnym wydźwięku, zmieszanych ze sobą i przedstawionych w kontraście dla mnie jest jak najbardziej rzeczą pozytywną. Dla niektórych przejścia mogą być zbyt gwałtowne, ale zmiana dynamiki i pokazanie postaci Pana Y i Pani X jako alter ego Nieznajomego i Pani sprawia, że ten zabieg się broni. Przy większym skupieniu, wszystko składa się w spójną całość (można połączyć fakty i wywnioskować relację pomiędzy parami). 

fot. Agnieszka Jurec

Mówiąc już o owych czterech postaciach, chciałabym w tym miejscu posłać ukłony dla odtwórców tych ról za ogrom pracy i energii płynącej dzięki nim ze sceny. 

W piątkowy i sobotni wieczór w roli Nieznajomego występował Maciej Kobiela, którego gra aktorska wywołała we mnie zachwyt. Jedną z wielu rzeczy, które za tym przemawiają jest wybijanie rytmu stopą, gdy mówi o samotności i śmierci, zwiększając prędkość mówienia. Niby mała rzecz, a bardzo przykuła moją uwagę i została w mojej pamięci. 

Emisja głosu i dykcja to coś, do czego w przypadku tego, czy większości pozostałych aktorów nie mogę się przyczepić. 

Wykreowana przez Maćka postać była według mnie bardzo przekonująca. Widoczne było rozdarcie wewnętrzne bohatera, wrażliwość i przede wszystkim świetnie zinterpretowany tekst. 

fot. Agnieszka Jurec

Niezwykła, delikatna i przede wszystkim jakaś kreacja Pani to zasługa Alicji Smykli. Trzeba przyznać, że miała zdecydowanie trudniejsze zadanie, gdyż jej postać nie uzewnętrznia się tak jak jej partner, zostawia po sobie poświatę tajemnicy i powoduje, że w głowie rodzą się pytania. 

Wszystko, co działo się między bohaterami na scenie, zostało zagrane bardzo autentycznie. Ukradkowe spojrzenia i ciepłe uśmiechy w scenie obiadu, czy delikatne dotknięcia. Antrakt, podczas którego Pani zmienia marynarkę zapatrzonego w panopticon Nieznajomego na płaszcz, robi ogromne wrażenie na odbiorcy. Klimatu całej scenie dodatkowo nadaje akompaniament Ederlezi zespołu Dikanda.

Przewożenie ambony na środek sceny był kolejnym dowodem na świetnie zbudowaną relację między postaciami. Patrząc na nich wyłaniających się z mroku, można było wyczuć iskry przepływające przez drewniany rekwizyt od dłoni jednego do rąk drugiego. 

fot. Agnieszka Jurec

Kolejny duet aktorski, którego dobranie i energia eksploduje na każdą stronę: Julita Golińska i Mateusz Gumola! Obie postacie niezwykle przykuwają uwagę, są charakterystyczne i godne zapamiętania. W dalszych scenach można zauważyć ogromny potencjał odtwórczyni roli Pani X, tudzież późniejszej Shiny Pani X, niezwykle nieprzeciętna, niedająca o sobie zapomnieć. 

Energia bije z niej cały czas, czy to wtedy gdy dryfuje w scenie kosmosu i bardzo łagodnym głosem mówi o Marsie czy w trakcie przemówienia z ambony, kiedy jej głos jest donośny i dodatkowo wzmocniony pogłosem z mikrofonu.

fot. Agnieszka Jurec

Jedną z mocniejszych scen tego spektaklu jest zdecydowanie tango, kiedy główne postacie biegają po scenie w rytmie Libertanga Astora Piazzolli, a z ich ust padają bardzo znaczące zdania.

Nieznajomy mówi “Spotka cię nieszczęście i mnie także”, a Pani “Tobie zawdzięczam wolność od przesądów i wiarę w ludzkie prawa i ludzką godność”. Słowa te wypowiadane są bardzo emocjonalnie, cicho, po chwili przepełnione żałością, gniewem, głośno. Podczas piątkowego przebiegu ta scena wywołała u mnie ciarki, tak jak za pierwszym razem, gdy Ala i Maciek pokazali propozycję tej sceny na jednej z prób.

fot. Agnieszka Jurec

Nie można napisać czegoś o tym spektaklu i nie wspomnieć o postaci Księdziny, w którą wciela się Zuzanna Jeglorz. Twarz aktorki od samego pojawienia się na scenie przykuwa wzrok, a potem jest już tylko lepiej. W jednej ze scen wykonuje ona taniec-rytuał, w którym pojawiają się gesty liturgiczne, płynność jej ruchów jest czymś niesamowitym dla oka. W scenie modlitwy, Zuza urzekła mnie niesamowicie, gdy mówiła zmęczonym, zdyszanym głosem a jej słowom towarzyszyły migi.

fot. Agnieszka Jurec

Księdzina jest siostrą Lekarza, o którym teraz kilka słów. Postać schizofrenika, budząca w pewnych momentach lęk. Aktor wcielający się w jego rolę stworzył charakter bardzo szczegółowo, począwszy od przenikliwego wzroku, kończąc na trzęsących się rękach i ograniu klatki z Cezarem - tym, co zrobił coś, czego nie powinien, za co niesłusznie ukarano Lekarza. Stanisław Chludziński jako jeden z najmłodszych aktorów, wcale nie odstaje od reszty grupy, poziom jego umiejętności jest naprawdę wysoki, przez co też bardzo autentycznie przedstawił nam zafascynowanego chorymi psychicznie wilkołaka. 

fot. Agnieszka Jurec

W trakcie rozmowy przy jedzeniu bardzo podobały mi się przerywniki w postaci przemowy Shiny Pani X. Przez to, że scena nie była oparta na tej samej emocji, bardziej zaciekawiało to widza, który był ciekawy dalszego rozwoju rozmowy przy stole lub słów wykrzykiwanych z ambony.

fot. Agnieszka Jurec

Świetnym zabiegiem był akompaniament kościelnej pieśni Z dawna polski tyś królową  w momencie gdy X zaczyna ruszać wargami, jak gdyby ktoś wcisnął przycisk mute i włączył slow motion.

fot. Agnieszka Jurec

Kolejną rzeczą, która urzekła mnie w tym spektaklu była dekonstrukcja, w której główny aktor kazał zapalić światło i tłumaczył, że wątek się urwał. Obrał drogę improwizacji i mówił o sposobach, w jakich miał poinformować widza o zgubieniu wątku. Jedna wizja to dążenie do czystki poprzez upadek z konia, druga - trafienie do szpitala psychiatrycznego, ale nic nie przemówiło do niego tak, jak zdanie, które przytoczyłam już we wstępie “Chciałoby się to wszystko spalić na popiół. Wyjść na zewnątrz bez najmniejszego uwikłania i po prostu jakoś żyć. Tylko że tak się nie da.”
Prowadzi rozmowę z Alą, która zajmuje miejsce na publiczności i razem dochodzą do pewnych wniosków, o których Pani mówi zwracając się do widowni.

fot. Agnieszka Jurec

Muszę w tym momencie wspomnieć też o scenie, w której występuje kadzidło, które według mnie jest jednym z lepszych pomysłów na rekwizyt. W trakcie obiadu, Księdzina podaje jedzenie do stołu, po czym przychodzi z wielkim kadzidłem i okadza siedzących przy stole, panopticon a także widownię. Potem, zawiesza kadzidło na metalowej konstrukcji i zasiada do stołu. Bohaterowie za pomocą ręki drugiej osoby karmią się nawzajem. Od grupy odstaje Nieznajomy, który wyraźnie pokazuje, że nie potrzebuje fałszywej uprzejmości, o której potem mówi Pani “Mimo to nic mi tu nie smakuje, bo nikt mi tu dobrze nie życzy”.

fot. Agnieszka Jurec

Istotna w tym wszystkim jest także scenografia, która na pierwszy rzut oka wywołuje myśl o ciężkiej pracy w nią włożonej. Patrząc na sam panopticon, jest się pod wrażeniem. Ambona z wymownym tekstem z Dostojewskiego “Świnie jesteście, ale chodźcie wy też” i z obecnymi znakami religijnymi na ściankach czy kombinezony ochronne, w które były ubrane postacie Shiny Pani X, Shiny Pana X i Shiny Żebraka dawały wrażenie tego, jak społeczeństwo jest “ubrudzone” symbolami religijnymi. Że są ubrudzeni religiami, że wiele ich spotkało, przeżyli wiele konfrontacji z różnymi wyznawcami, a ich idee pozostawiły na nich swój ślad.

fot. Agnieszka Jurec

Chapeau bas dla Alicji Kolińskiej, która stworzyła scenografię do Cistusa. Dzięki niej jest on jeszcze bardziej zapamiętywalny, charakterystyczny kłębek drutu na suficie, fioletowa kanapa, czerwony hoker czy srebrne szachy, klatka cezara i stół. Wszystko do siebie pasuje i jest adekwatne, nie ma nic zbędnego na scenie i to jest jak najbardziej na plus. 

fot. Agnieszka Jurec

Muzyka towarzysząca aktorom w większości scen podbudowuje klimat i sprawia, że bardziej skupiałam się na rosnącym napięciu. Wykorzystanie dwóch kościelnych pieśni było bardzo ryzykownym krokiem ze strony reżysera, ale w tym przypadku obie sceny się obroniły.

W spektaklu padło kilka zdań, które bardzo zapadły mi w pamięci i chciałabym się nimi z Wami podzielić:

“Śmierci się nie boję, ale samotności, bo w samotności człowiek kogoś spotyka. Nie wiem, czy to kogoś innego wyczuwam, czy siebie samego, ale w samotności nie jest się samotnym. Powietrze gęstnieje, powietrze kiełkuje i zaczynają wyrastać istoty, które są niewidzialne, ale wyczuwalne. Gdy więc wczoraj cię spotkałem, przyszło mi na myśl, że znalazłaś się na mojej drodze po to, by mnie uratować albo zniszczyć” 

“Cokolwiek powiesz, nie jesteś rozumiany, o czymkolwiek napomnisz nie zostaje to w ogóle przyjęte do wiadomości”

fot. Agnieszka Jurec

“Żyją dlatego, że ich życie zostało zaabonowane przez ich rodziców”

“Dlaczego człowiek przychodzi na świat jako istota nic nie wiedząca, nieświadoma praw, obyczajów, konwenansów, których skutkiem tej niewiedzy łamie i jest za to karany? (...) Dlaczego los spędza go potem w ten syf, który tak mnie brzydzi?”

“Nadając czemuś imię wymyślone przez siebie, sprawiasz, że staje się inną istotą stworzoną na naszą modłę”

“Ja jestem niczym”

“Nie przychodzę, by żądać przysług i odchodząc niczego nie zabiorę”

fot. Agnieszka Jurec

Podsumowując, Cistus jest czymś naprawdę godnym polecenia. Każdemu młodemu reżyserowi życzę tak ambitnych debiutów! Ten spektakl wywołał u mnie większe i mniejsze refleksje, które zostały w jakiś sposób wyjaśnione lub nadal szukają odpowiedzi. 

Jeśli chcecie zobaczyć to na żywo i przekonać się, że to, o czym tu piszę, jest prawdą, zapraszam Was serdecznie na 22 maja do Katowic, gdzie Teatr Martwej Wyobraźni zagra na 13 Biesiadzie Teatralnej w Pałacu Młodzieży! 

Muszę podkreślić, że zespół dostał się na ten festiwal dzień po premierze, a w karcie zgłoszenia wysłali tylko słabej jakości nagranie z próby bez świateł! Można się zacząć zastanawiać, co to będzie, jak zaczną wysyłać nagranie pełnego przebiegu!

fot. Agnieszka Jurec

"CISTUS"

wyk. Teatr Martwej Wyobraźni (Kraków)
obsada: Alicja Smykla, Maciej Kobiela, Julita Golińska, Mateusz Gumola, Zuzanna Jeglorz, Stanisław Chludziński, Antoni Witkowski, Aleksandra Głusek i Damian Goliszewski
scenariusz i reżyseria: Dominik Setlak
merytoryka i współpraca reżyserska: Wawrzyniec Witkowski
scenografia: Alicja Kolińska
muzyka: Cybercorpse, Dikanda
premiera: 11 maja 2018

fot. Agnieszka Jurec

Widzieliście może ostatnio coś dającego do myślenia? Co to było? Jak na Was zadziałało?

Buziak,

AG

Zdjęcia, które oglądacie w poście są autorstwem Agnieszki Jurec (@pod_innym_katem).